“ગુલાબી ગેંગ” એ “ગેંગસ્ટર ગેંગ” નથી…

માધુરી દીક્ષિત “ગુલાબ ગેંગ” નામની એક ફિલ્મમાં કામ કરવાની છે અને આ ફિલ્મ “ગુલાબી ગેંગ” પરથી પ્રભાવિત છે એવા સમાચાર આજકાલ ક્યાંક ને ક્યાંક છપાતા રહે છે. તેનું દિગ્દર્શન અનુભવ સિંહા કરવાના છે. એક અખબારમાં તો એક “જાણકાર”નો હવાલો આપીને એવું છપાયું છે કે “ઉત્તર પ્રદેશમાં ગુલાબી ગેંગ નામની મહિલાઓની એક ગેંગસ્ટર ગેંગ સક્રિય છે. આ ગેંગ માધુરીને મળવા માગે છે અને ગેંગની સૂત્રધાર મહિલા એવું ઇચ્છે છે કે શૂટિંગ શરૂ થતા પહેલાં માધુરી ઉત્તર પ્રદેશ જઈને તેમની જીવનશૈલી અને કામ કરવાની રીત જુએ, તેમના જીવનમાં ડોકિયું કરે, અને પછી તેને પડદા પર જીવંત કરે. આમ ન કરવાની સ્થિતિમાં તેમણે શૂટિંગમાં વિઘ્ન નાખવાની ચેતવણી કે બીજી ભાષામાં ધમકી પણ આપી દીધી છે.”

આ અખબારી અહેવાલના ધમકીવાળા ભાગમાં કેટલી સચ્ચાઇ છે એ ખબર નથી, પણ ગુલાબી ગેંગ ગેંગસ્ટર ગેંગ હોવાની વાત તો ખોટી જ છે. “ગુલાબી ગેંગ” એ ઉત્તર પ્રદેશ અને મધ્ય પ્રદેશમાં હવે તો વ્યાપકપણે વિસ્તરેલું મહિલાઓનું એક સંગઠન છે. આ મહિલાઓ સ્ત્રીઓને થતા અન્યાય સામે અવાજ ઉઠાવે છે, અને આ બધી મહિલાઓ પોતાની એક ખાસ ઓળખ માટે ગુલાબી રંગની સાડી પહેરતી હોવાથી તે “ગુલાબી ગેંગ” તરીકે ઓળખાય છે. સંપત પાલ નામનાં એક મહિલા આ “ગુલાબી ગેંગ”નાં નેતા છે. આ મહિલા સંગઠન ઉત્તર પ્રદેશ અને મધ્ય પ્રદેશમાં મહિલાઓનો અવાજ બની ચૂક્યું છે. આ ગેંગ પોતાનો એવો રુઆબ ઊભો કરી ચૂકી છે કે કોંગ્રેસ અધ્યક્ષા સોનિયા ગાંધી પણ આ ગેંગથી ખાસ્સાં પ્રભાવિત થયાં છે. ગેંગની કમાન્ડર સંપત પાલને તેઓ છેલ્લાં ચાર વર્ષમાં ત્રણ વાર પોતાના ઘેર બોલાવી ચૂક્યાં છે. એટલું જ નહિ, દેશ-વિદેશની અનેક સંસ્થાઓ તેમને નિમંત્રિત કરતી રહે છે. દુનિયાની અનેક ચેનલો સંપત પાલ અને તેમની “ગુલાબી ગેંગ” વિષેની ડોક્યુમેન્ટરી દેખાડી ચૂકી છે.

૧૯૮૦ના દાયકામાં “ગુલાબી ગેંગ” પહેલી વાર ચર્ચામાં આવી હતી. એક મહિલાને તેના પતિનો ત્રાસ હતો. તેની ફરિયાદ લખવામાં પોલીસે આનાકાની કરી ત્યારે સંપત પાલ અને તેમની ગેંગે એ પોલીસ જમાદારને એક ઝાડ સાથે બાંધીને તેને બરાબરનો પાઠ ભણાવ્યો હતો એ પછીથી ગેંગ પ્રકાશમાં આવી હતી. ૧૯૮૦માં માત્ર પાંચ મહિલાઓ સાથે મળીને ગેંગ બનાવી હતી. આજે આ ગેંગ સાથે દસ હજારથી વધુ મહિલાઓ જોડાયેલી છે. સરકારી તંત્ર પાસે કામ લેવું હોય તો ભાઇસાબ બાપા કરવાથી મેળ ન પડે એ બહુ વહેલાં સમજી ગયેલી આ બહેનો જબરી ધાક ધરાવતી થઈ ગઈ છે. સંપત પાલ તો કહે છે પણ ખરી કે “આ પછાત વિસ્તારમાં મહિલાઓના અધિકારો માટે દાદાગીરીથી જ લડવું પડે.”

આ “ગુલાબી ગેંગ” એક ડોક્યુમેન્ટરી ફિલ્મનો વિષય પણ બની ચૂકી છે. આજ સુધીમાં ઘણા એવોર્ડ મેળવનાર ૫૯ વર્ષીય બ્રિટિશ ફિલ્મકાર કિમ લોન્ગિનોટ્ટો (Kim Longinotto)એ “ગુલાબી ગેંગ”ની પ્રવૃત્તિઓ પર “પિન્ક સારીઝ” (Pink Saris) નામની ડોક્યુમેન્ટરી બનાવી છે. એક નારી ધારે તો પોતાની સાથે અનેક નારીઓને રાખીને મહિલાઓને કનડતા સામાજિક પ્રશ્નો પરત્વે જે લડાઇ લડી શકે તેને “ગુલાબી ગેંગ” કઈ રીતે સાર્થક કરી શકી છે તેનું ચિત્રણ આ ડોક્યુમેન્ટરીમાં કરાયું છે.

….અને પ્રારંભે જેનો ઉલ્લેખ કર્યો છે તે અખબારી અહેવાલની એક રસપ્રદ વાત એ છે કે તેમાં દિગ્દર્શક અનુભવ સિંહાને “ગેંગસ્ટર ગેંગ દ્વારા અપાયેલી ધમકી” સંદર્ભે એમ કહેતો ટાંકવામાં આવ્યો છે કે “આવી સ્થિતિ પેદા થશે એ મેં વિચાર્યું પણ ન હતું. હું આ મહિલા ગેંગસ્ટર ગેંગ અંગે વધુ કંઈ જાણતો નથી, પણ હવે મારી ઇચ્છા પ્રબળ બની છે.”

શું કહીશું આને?