બિરકેનકોફ : બીજા વિશ્વયુદ્ધે વેરેલા વિનાશની સ્મૃતિ…

 

બિરકેનકોફ પર...

સ્ટુટગાર્ટની પશ્ચિમે આવેલી પહાડી બિરકેનકોફ જવાનાં બે પ્રયોજન હોઇ શકે. એક તો લગભગ ૫૧૧ મીટરની ઊંચાઇ પરથી સ્ટુટગાર્ટ અને તેની આસપાસના અપાર કુદરતી સૌંદર્યને માણવાની અને બીજું, આ પહાડી પર ખડકાયેલી બીજા વિશ્વયુદ્ધ વખતના વિનાશની સ્મૃતિઓ નિહાળવાનું. સ્ટુટગાર્ટના કુદરતી સૌંદર્યને તો છેલ્લા પંદર દિવસથી મનભરીને માણીએ જ છીએ એટલે અમારે મન બીજા વિશ્વયુદ્ધ સાથે સંકળાયેલી સ્મૃતિઓ નિહાળવાનું વિશેષ મહત્ત્વ હતું. આમ પણ અત્યંત એકાંત ઇચ્છતાં યુગલોને બાદ કરતાં આ પહાડી પર ચઢતાં પ્રવાસીઓ મોટા ભાગે આ સ્મૃતિઓ જોવાના હેતુથી જ આવતાં હોય છે.

બિરકેનકોફનું બસસ્ટેન્ડ ખાસ્સા ઊંચાણ પર આવેલું છે, પણ પહાડી ચઢવા માટે લગભગ ચારેક કિલોમીટર ચાલવું પડે. ટોચે પહોંચીએ એટલે એક બાજુ પહાડી પરથી ચારેકોર અફાટ ફેલાયેલી હરિયાળી મનને પ્રફુલ્લિત કરી દે, પણ પહાડી પર ખડકાયેલો કાટમાળ મનને ગ્લાનિથી ભરી દે. બીજા વિશ્વયુદ્ધની વિભીષિકાનો દસ્તાવેજ જાણે અહીં જીવંત થઈ ઊઠે છે.

 

આખા યુરોપને તહસનહસ કરી નાંખનારા બીજા વિશ્વયુદ્ધમાં જર્મનીના આ નાનકડા શહેર પર ૫૩ જેટલા હવાઇ હુમલા થયા હતા, જેને કારણે અનેક બિલ્ડિંગો ધરાશાયી થયાં હતાં. યુદ્ધ પૂરું થયા પછીના સમયમાં શહેરનું તો પુન:નિર્માણ થયું, પણ યુદ્ધની તબાહી આંખો સામે રહે અને આવનારી પેઢી માટે એક સબક બની રહે તે માટે ૧૯૫૩થી ૧૯૫૭નાં વર્ષો દરમ્યાન લગભગ ૧૫ લાખ ઘનમીટર કાટમાળ બિરકેનકોફ પહાડી પર ખડકી દેવાયો. તેને કારણે પહાડીની ઊંચાઇ લગભગ ૪૦ મીટર વધી ગઈ. બિલ્ડિંગોની છત, કમાન, થાંભલા, દીવાલો વગેરેના નાનામોટા ટુકડાઓનો અહીં ખડકલો છે. એક ક્રોસની મોજૂદગી પણ માહોલને ઓર ગમગીન બનાવતી રહે છે. પણ જેવી કાટમાળ તરફથી નજર દૂર સુધી લીલોતરી વચ્ચે ધબકતા સ્ટુટગાર્ટ તરફ ફરે કે તરત યુદ્ધ એક ઇતિહાસ બની રહે… હા, ભૂલી ન શકાય તેવો ઇતિહાસ…

પહાડી પરથી સ્ટુટગાર્ટ...

Read Full Post »

આરઝી હકૂમત : વો દિન યાદ કરો…

ભારતનો સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામ ખૂબ સંઘર્ષભર્યો રહ્યો છે એ તો આપણે જાણીએ જ છીએ, પણ આ સંઘર્ષપૂર્ણ ઇતિહાસનાં કેટલાંક પૃષ્ઠ વિશિષ્ઠ રહ્યાં છે. “આરઝી હકૂમત” આવું જ એક વિશિષ્ઠ પૃષ્ઠ છે. દેશ ૧૯૪૭ની ૧૫મી ઓગસ્ટે આઝાદ થઈ ગયો હતો, પણ એ સમયના કાઠિયાવાડના એક નાનક્ડા રજવાડા જૂનાગઢે તો મુક્તિ મેળવવા એ પછી પણ લગભગ સાડા ત્રણ મહિના સંઘર્ષ કરતા રહેવું પડયું હતું.

જૂનાગઢમાં એ વખતે નવાબ મહાબતખાનનું શાસન હતું. નવાબમાં પોતાનામાં કોઈ રાજકીય દૂરંદેશી કે સૂઝ નહિ. તેનો દીવાન પીવડાવે એટલું પાણી પીએ. દીવાન હતા પાકિસ્તાનનાં ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાન સ્વ. બેનઝીર ભુટ્ટોના દાદા અને સ્વ. ઝુલ્ફિકાર અલી ભુટ્ટોના પિતા શાહનવાઝ ખાન ભુટ્ટો. તેમણે પોતાના કેટલાક મળતિયાઓને સાથે રાખીને મહંમદ અલી ઝીણા સાથે કારસો ગોઠવીને જૂનાગઢ પાકિસ્તાન સાથે ભળવા માગે છે એવી જાહેરાત કરી દીધી. જૂનાગઢમાં એ વખતે ૮૨ ટકા પ્રજા હિન્દુ હતી એટલે નવાબની જાહેરાતે ભારે હડકંપ મચાવી દીધો હતો. જો જૂનાગઢ પાકિસ્તાનમાં ભળી જાય તો શું થશે એ ભયથી લોકો ફ્ફ્ડવા માંડ્યા હતા. લોકોએ રીતસર હિજરત શરૂ કરી દીધી હતી. લોકોને સાચી માહિતી ન મળે તે માટે એ સમયે બહાર પડતાં અખબારો જન્મભૂમિ, ફૂલછાબ વગેરેને જૂનાગઢમાં વેચવા પર પ્રતિબંધ લાદી દેવાયો હતો.  

જૂનાગઢને પાકિસ્તાનમાં ભળતું રોકવા અને એવી મેલી મુરાદ ધરાવનારાઓના પંજામાંથી તેને મુક્ત કરવા મુંબઈના માધવબાગમાં ૧૯૪૭ની ૨૩ સપ્ટેમ્બરે એક જંગી સભામાં “આરઝી હકૂમત”ની રચના કરાઈ અને જૂનાગઢને મુક્ત કરવાનો બૂંગિયો વગાડાયો હતો.  

“આરઝી હકૂમત” સાથે અનેક લોકોએ જોડાઈને અંતે જૂનાગઢને મુક્તિ અપાવવામાં મહત્ત્વનું યોગદાન આપ્યું હતું. લગભગ બે મહિનાની ભારે અનિશ્ચિતતા અને સંઘર્ષ પછી ૯મી નવેમ્બરે જૂનાગઢમાં ઉપરકોટ પર રાષ્ટ્રધ્વજ ફરકાવી શકાયો હતો.  એ પહેલાં નવાબ અને શાહનવાઝ વગેરે પાકિસ્તાન નાસી ગયા હતા.

 “આરઝી હકૂમતે” કરેલા સંઘર્ષનાં ૬૦ ૨૦૦૭માં પૂરાં થયાં હતાં. તેના સેનાનીઓને યાદ કરીને તેમને સન્માનવાનો કાર્યક્રમ તા. ૨૬ મેના રોજ જૂનાગઢમાં યોજાયો છે. બધા સેનાનીઓ તો આજે હયાત નથી, પણ જેઓ હયાત છે તેઓ કોલકાતા, મુંબઈ અને અમદાવાદ જેવાં શહેરોમાંથી જૂનાગઢમાં એકઠા થશે. સંઘર્ષના એ જૂના દિવસો છ દાયકા બાદ ફરી તેમનાં દિલોદિમાગમાં તાજા થશે અને તેની ચમક તેમની આંખોમાં ડોકાશે એમાં કોઈ શંકા નથી.   

Read Full Post »